مقدمه
رژیم مدیترانه‌ای به دلیل فواید آن برای سلامت قلب شهرت زیادی دارد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این رژیم می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت مغز نیز داشته باشد. مطالعات انجام‌شده بر روی جمعیت لاتین/هیسپانیک(( به افرادی اشاره دارد که ریشه‌های قومی و فرهنگی آن‌ها به کشورهای اسپانیایی‌زبان آمریکای لاتین برمی‌گردد. )) نشان داده‌اند که پیروی از این رژیم به‌طور خاص به حفظ یکپارچگی ماده سفید مغز کمک می‌کند. در حالی که تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است، این تأثیرات مفید ممکن است ناشی از کاهش التهاب، به لطف آنتی‌اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم موجود در رژیم مدیترانه‌ای باشد.
رژیم مدیترانه‌ای شامل غذاهای سالم و غنی از مواد مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، مغزها، دانه‌ها و روغن زیتون است. این رژیم همچنین شامل مصرف متعادل لبنیات، تخم‌مرغ، ماهی و مرغ می‌شود.
تأثیر رژیم مدیترانه‌ای بر سلامت مغز
محققان داده‌های مربوط به مطالعه بررسی پیری عصبی شناختی لاتین‌ها با تصویربرداری تشدید مغناطیسی (SOL-INCA-MRI) را تجزیه و تحلیل کردند.
این تحلیل شامل ۲۷۷۴ شرکت‌کننده با میانگین سنی ۶۴ سال در زمان انجام اسکن مغزی بود که ۵۶٪ از آن‌ها زن بودند. محققان بررسی کردند که آیا پیروی دقیق از رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند بر سلامت ماده سفید مغز در بزرگسالان هیسپانیک/لاتین تأثیر داشته باشد.
ماده سفید مغز نقش مهمی در ارتباط بین بخش‌های مختلف مغز ایفا می‌کند و برای حافظه و یادگیری ضروری است. با افزایش سن، این ماده دچار زوال می‌شود، اما رژیم غذایی و سبک زندگی سالم می‌توانند این روند را کندتر کنند.
این مطالعه همچنین بررسی کرد که آیا این بهبود در سلامت مغز ناشی از تأثیرات مثبت رژیم مدیترانه‌ای بر سلامت قلبی-عروقی است. وضعیت سلامت قلبی-عروقی شرکت‌کنندگان با استفاده از شاخص Life’s Simple 7 ارزیابی شد.
در این تحقیق، از یادداشت‌های غذایی ۲۴ ساعته برای تعیین امتیاز رژیم مدیترانه‌ای (۰ تا ۹) استفاده شد تا مشخص شود که رژیم غذایی فرد تا چه حد با اصول مدیترانه‌ای مطابقت دارد. سپس، اسکن‌های مغزی برای بررسی سلامت ماده سفید و تغییرات ساختاری آن مورد استفاده قرار گرفتند.
رژیم مدیترانه‌ای و محافظت از ماده سفید مغز
نتایج این مطالعه نشان داد که پیروی دقیق‌تر از رژیم مدیترانه‌ای با حفظ یکپارچگی ماده سفید مغز در بزرگسالان هیسپانیک/لاتین ارتباط دارد.
شرکت‌کنندگانی که بیشتر به رژیم مدیترانه‌ای پایبند بودند، دو ویژگی مغزی مهم را نشان دادند:
- کاهش حجم ناهنجاری‌های ماده سفید که نشان‌دهنده آسیب کمتر به این بخش از مغز است.
- افزایش بی‌نظمی کسری (Fractional Anisotropy) که بیانگر ارتباط بهتر و سالم‌تر بین بخش‌های مختلف مغز است.
این نتایج نشان داد که تأثیر مثبت رژیم مدیترانه‌ای تنها به بهبود سلامت قلب محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند مستقیماً بر سلامت مغز نیز اثرگذار باشد.
دکتر گابریلا تریفان، استادیار نورولوژی در دانشگاه ایلینوی در شیکاگو و نویسنده اصلی این مطالعه، اظهار داشت:
"ما مشاهده کرده‌ایم که سلامت قلب مستقیماً بر ساختارهای مغزی تأثیر می‌گذارد. اما تأثیر رژیم مدیترانه‌ای بر ارتباط بین بخش‌های مغز تا حدی مستقل از سلامت قلب است. حتی پس از در نظر گرفتن سن و وضعیت قلبی-عروقی، مغز افرادی که رژیم مدیترانه‌ای را رعایت می‌کنند، ساختار سازمان‌یافته‌تر و ارتباطات بهتری را بین بخش‌های مختلف نشان می‌دهد."
مکانیسم‌های احتمالی اثر رژیم مدیترانه‌ای بر مغز
دکتر توماس ام. هالند، دانشمند و استادیار، در گفت‌وگویی با Medical News Today توضیح داد که تنها ۸-۹٪ از این ارتباط به عوامل قلبی-عروقی مانند فشار خون، کلسترول و قند خون مرتبط بود. این بدان معناست که رژیم مدیترانه‌ای احتمالاً از مسیرهای دیگری مانند کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو نیز به سلامت مغز کمک می‌کند.
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که برخی از مواد مغذی موجود در رژیم مدیترانه‌ای، مانند آنتی‌اکسیدان‌ها و چربی‌های سالم، می‌توانند از سد خونی مغزی عبور کرده و بر عملکرد سلول‌های عصبی تأثیر بگذارند.
رژیم مدیترانه‌ای همچنین می‌تواند به‌طور غیرمستقیم از طریق تنظیم باکتری‌های روده، کاهش چربی بدن و کاهش مسیرهای التهابی بر سلامت مغز تأثیر بگذارد.
در مقابل، رژیم‌های غذایی کم‌ارزش مانند رژیم غذایی غربی که سرشار از چربی‌های اشباع‌شده، ترانس و امگا-۶ هستند، ممکن است التهاب را افزایش داده و خطر بیماری‌های نورودژنراتیو را بیشتر کنند.
نکات کلیدی برای بهبود سلامت مغز از طریق رژیم غذایی
دکتر هالند توصیه می‌کند که برای ارتقای سلامت مغز، افراد باید میزان مصرف مواد غذایی زیر را افزایش دهند:
✅ میوه‌ها مانند سیب، انواع توت‌ها و پرتقال ✅ سبزیجات به‌ویژه سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کلم ✅ حبوبات مانند لوبیای سیاه، نخود و عدس ✅ غلات کامل مانند کینوا، برنج قهوه‌ای و جو ✅ ماهی‌های غنی از امگا-۳ مانند سالمون، ماهی خال‌مخالی و ساردین ✅ منابع چربی سالم مانند روغن زیتون فرابکر، آووکادو، مغزها و دانه‌ها
همچنین، توصیه می‌شود میزان مصرف غذاهای سرخ‌شده، فست‌فود، گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و شیرینی‌ها را کاهش دهند.
تطبیق رژیم مدیترانه‌ای با فرهنگ‌های مختلف
هالند تأکید دارد که برای افزایش پذیرش این رژیم، باید آن را با فرهنگ‌های مختلف تطبیق داد. به‌عنوان مثال، بسیاری از مواد غذایی این رژیم مانند حبوبات، گوجه‌فرنگی و ماهی به‌طور طبیعی در رژیم غذایی سنتی لاتین وجود دارند، اما برخی دیگر نیاز به تغییرات دارند.
در نهایت، این مطالعه نشان می‌دهد که رعایت رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند یک استراتژی مؤثر و کم‌هزینه برای محافظت از مغز و کاهش خطر بیماری‌های عصبی باشد.